Zeg je Schotland, zeg je whisky

Wat is een bezoek aan Schotland zonder een bezoek aan één van de vele, vele whiskydistilleerderijen? ​Hier kun je niet alleen het eeuwenoude en unieke Schotse product proeven, je ontmoet er mensen met vakkennis en passie en je voelt na een paar proefglaasjes waarom de Schotten zo trots zijn op hun nationale drank.

Met de simpele ingrediënten gemoute gerst, gist en water maakt men in Schotland al vele eeuwen whisky, vroeger in duizenden kleine (illegale) distilleerderijen, tegenwoordig zijn er iets meer dan honderd.

De naam whisky komt van het Keltische ‘usquebaugh, of uisge beatha’ wat levenswater betekent.

Via de verbasteringen ‘Uisge’ (wieske) en ‘Usky’ is de naam  rond 1755 ontstaan. Schotse whisky dankt zijn karakteristieke kwaliteit en kenmerkende smaak aan het uitzonderlijke klimaat, het zuivere water en de typische eigenschappen van de turf.

Strenge eisen Schotse whisky moet aan een aantal strenge eisen voldoen en elke Schotse whisky moet binnen één van onderstaande categorieën vallen:

Single Malt Scotch Whisky is gedistilleerd in één Schotse distilleerderij en is gemaakt van uitsluitend gemoute gerst. Bij het distilleren van single malt whisky moet men gebruik maken van een zogenaamde pot still, een eenvoudig distilleerapparaat, dat in twee fasen de whisky distilleert.

Blended Malt Scotch Whisky is een melange van meerdere Single Malts, zelfs als er maar één druppel van een single malt in het vat van een andere single malt komt, is er sprake van een blended.

Single Grain Scotch Whisky moet in één distilleerderij zijn gemaakt op basis van gemoute gerst en eventueel een ander graan. Het mengen van meerdere Single Grain Scotch Whisky geeft een Blended Grain Scotch Whisky. In Schotland gebruikt men voornamelijk tarwe als ander graan, maar ook gerst, haver, maïs en rogge kan worden gedistilleerd. Hoe hoger het percentage gemoute gerst hoe beter de Grain Whisky.

Blended Scotch Whisky ​vormt de grootste categorie qua volume. Net als we bij wijn een Appellation d'Origine Contrôlée (AOC), tegenwoordig op Europees niveau Appellation d'Origine Protégée (AOP) kennen,  mag whisky als het is vervaardigd op een van de beschermde plaatsen of streken de plaats- of streeknaam op het etiket vermelden. Bijvoorbeeld Islay, Highland, Speyside, Lowland of Campbeltown. Ga op whisky expeditie en ervaar zelf wat terroir, manier van produceren en de hand van de meester in de distilleerderij doet met deze karaktervolle alcoholische drank.

Vertrek uit Edinburgh en/of Glasgow: Lowlands De Lowlands is het gebied in het zuiden van Schotland ten zuidwesten van Edinburgh. Het landschap van de Lowlands is heuvelachtig, maar er zijn geen echte bergen.  In de Lowlands vinden we geen turf. Dit is voor de meeste whisky producenten geen probleem, ze kopen de turf gewoon uit andere delen van Schotland.

Lowlands whisky’s hebben een zachte zoetheid.  Ze zijn vaak wat lichter van kleur en smaak. Die bescheiden smaak maakt dat het een ideale whisky is om kennis te maken met een single malt whisky. Bekende merken zijn onder andere Auchentoshan en Glenkinchie.

Vertrek vanuit Kennacraig: Islay Islay  (spreek uit ‘aailaa’) is het eiland aan de zuidwestkust, westelijk van Kintyre. De whisky’s van Islay hebben een dubbele scherpte: van de zee en van de turf. De ziltige zeewind blaast over de lagen turf, die op een groot deel van het eiland aanwezig zijn. Ook het voor de whiskybereiding nodige water stroomt over de turf en neemt op weg naar de distilleerderij het aroma en de smaak mee. Nadat de zee de whisky al is binnen gedrongen via het water en de turf, dringt de zee de vaten binnen terwijl ze rijpen in de pakhuizen. Dat is niet zo moeilijk, want de pakhuizen liggen allen aan de kust, soms zo dicht dat het zeewater de vaten bij zeer hoog water omspoelt. Bekende Islay whisky’s zijn onder andere Ardbeg, Bowmore, Lagavullin, Jura en  Laphroaig.

Campbeltown Rijd ook zeker naar Campbeltown,  een klein stadje op het prachtige schiereiland Mull of Kintyre, bekend van het liedje van Paul Mc Cartney. Mull betekent kaap, en ligt in het uiterste zuidwesten van Schotland, op ongeveer drie uur rijden van Glasgow. Al is Campbeltown het kleinste whiskygebied ter wereld, de whisky’s behoren tot de besten. Ze hebben het ziltige van de whisky’s van de kust, maar een minder turfaroma.

Vanuit Inverness en/of Aberdeen: Highlands De Highlands is het gebied in het noorden van Schotland, bergachtig, met een ruig en onherbergzaam landschap. Het hart van de Highlands heet Speyside, genoemd naar de rivier de Spey, tussen de steden Aberdeen en Inverness, vlakbij het beroemde Loch Ness, de Grampian Mountains en de Noordzee. De Speyside is het grootste whisky producerende gebied ter wereld.

Highland whisky’s zijn vrij zwaar en rond. Ze hebben veel body. Bekende Highland whisky’s zijn onder andere Dalmore, Fettercairn, Glen Garioch, Dalwhinnie, Balvenie, Glenfiddich, Glenmorangie.

Rijd ook naar het gezellige stadje Oban voor de beroemde Oban whisky’s en neem de ferry naar het eiland Mull. Mocht je het leuk vinden neem dan de boot naar het eiland Iona en bezoek de Abdij en een van de oudste Keltische kruizen. Vanuit Iona werd Ierland als een van de eerste West-Europese landen gekerstend. Steek vanaf Mull vervolgens over naar Tobermory en Ardnamurchan. Rijd vanaf Ardnamurchan de kustweg voor onmetelijke mooie vergezichten.

Nog zin in een mooie autori? Ga via Skye naar de Talisker distilleerderij en rij vervolgens terug via Mallaig naar Fort William. Misschien heb je geluk en is de Ben Nevis niet in de nevel gehuld.

Sonja van de Rhoer